Op zondag 19 februari begint langzaam door te dringen wat de gevolgen zijn geweest van het noodweer van de afgelopen dagen. Dat is even schrikken. Want, hoewel het er buiten werkelijk schitterend uitziet en de mensen in de straat weer werktuigelijk maar opgelucht een pad over hun stoep proberen te scheppen (wat onbegonnen werk is) is het in Nederland goed mis.

Om te beginnen heeft het bijna anderhalf etmaal gesneeuwd uit de monsterdepressie die, na haar oversteek over de pool, aan de oostzijde van het hoog op de Noorse Zee precies op ramkoers met Nederland lag. Het was een monstrueus systeem. Doordat echter de hoge druk ten westen ervan stevig was (er ligt een hoog van 1045hPa) en het systeem steeds verder uitdiepte (tot 970hPa) kon er een noord-noordooster storm opsteken die bijna net zo lang huis gehouden heeft. Dat heeft enorme gevolgen gehad. Zo begrijp ik, dat de absurde hoeveelheid sneeuw die hier, in Midden-Nederland ligt, niet per see hier gevallen hoeft te zijn; dat kan van kilometers ver hierheen geblazen zijn.

Ik probeer eerst mijn eigen omgeving te verkennen, maar ik kom niet echt ver. Aan het eind van de straat, waar ik mijn auto heb moeten achterlaten, zie ik een sneeuwduin van minstens twee meter hoog. Daar onder moet mijn auto ergens staan denk ik – en die zullen we de komende tijd toch moeten uitgraven. Verder lopen – of meer: ploeteren – heeft geen zin omdat er geen pad is en de sneeuw soms hoger opgewaaid is dan ik zelf ben. Dus maar weer terug. Mijn straat doet me het meeste denken aan de duinen; de grillige structuren in de sneeuw lijken daar op.  Door de doorstaande wind is alles onherkenbaar veranderd. De sneeuwhoogte varieert van een centimeter of 20 tot meer dan manshoog. Ik kan onmogelijk inschatten hoeveel er nou echt gevallen is. Mijn hele voorgevel is een wit duin geworden dat bijna tot aan de bovenrand van mijn woonkamerraam reikt.

Nederland onherkenbaar

Van Noord-Nederland weten we maar weinig, omdat daar alle voorzieningen zijn uitgevallen: geen stroom, geen gas, geen internet. Op de Veluwe zijn veel bomen gesneuveld die het geruk aan hun stijfbevroren takken niet konden weerstaan. Het bos heeft als een soort sneeuwvanger gewerkt en op sommige plekken ligt de sneeuw metershoog. In Midden-Nederland is het meeste sneeuw terecht gekomen – uit de lucht of ergens anders vandaan. Op het journaal (er is weliswaar nog nergens internet, maar wel weer tv, althans: bij mij wel) zien we absurde beelden die vanuit een helikopter van Noord-Nederland gemaakt zijn. Wat ik zie is volkomen bizar: het lijken wel beelden van de watersnoodramp, maar dan met sneeuw. Complete dorpen waarvan soms alleen nog wat daken uit de sneeuw omhoog steken. Mensen staan op de daken naar de helikopter te zwaaien. Het is een eindeloze witte vlakte zonder de structuren die beschaving kenmerken zoals wegen, sloten, dorpen. Daarvan zie je bijna niets. Maar niet alleen in het noorden: héél Nederland (behalve het zuidoosten) is bedolven onder een alles vervagende witte deken. Sneeuwduinen zijn op open plekken soms tot 4 of meer meter opgewaaid en ze zijn soms tientallen meters lang. Snelwegen zijn onzichtbaar, maar ook de rivieren (die al maanden dichtgevroren zijn) zijn vanuit de lucht niet meer als zodanig herkenbaar. De sneeuwduinen lijken zich vanuit de lucht niets aangetrokken te hebben van bijzaken als snelwegen of rivieren en liggen als lange structuren van noord naar zuid dwars over over Nederland. Nederland is weggevaagd.

In de studio in Hilversum heerst een bedrukte stemmig. Iedereen beseft dat er dagen voor nodig zullen zijn om de meest basale levensaders weer vrij te maken en de bevoorrading weer op gang te brengen. Ze zeggen dat de beelden van Nederland de hele wereld over zijn gegaan. De Minister-President vraagt bevriende landen met klem om alle hulp die geboden kan worden, waarbij het voornamelijk om transport gaat: het vrijmaken van de wegen en middelen om door de lucht goederen (vooral: brandstof en eten) te vervoeren. De Fransen waren al in Nederland. Nu de rest nog.

Thuis best

Dus daar zitten we dan. Ik hoop dat iedereen de nodige voorraden in huis heeft – ik in elk geval wel. Ik besluit een pad door de tuin te graven zodat ik makkelijker bij het brandhout kan – een stapel die trouwens erg snel geslonken is, zie ik tot mijn schrik. De sneeuw gooi ik zo goed en zo kwaad als dat gaat neer bij waar in De Bult vermoed – waarin nog de sneeuw van november verpakt zit. Die bult is nu niet meer te zien in het glooiende mini-duinlandschap dat zich in mijn tuin gevormd heeft, maar ik weet ongeveer waar die zich moet bevinden. Het is een soort poeder dat ik weg schep, wat de klus niet makkelijker maakt omdat het niet aan mijn schep plakt. Van al het geschep krijg ik het wel lekker warm. Met -4,8 graden, weinig wind en een fraai zonnetje is het, eerlijk gezegd, lekker toeven buiten. En absurd mooi. Alles is wit, alles glinstert en eerlijk gezegd vind ik het gewoon een liefelijk tafereel. Ik bedenk me hoe raar het is om hiervan te genieten (want dat doe ik intens) terwijl ik weet dat er miljoenen Nederlanders in de penarie zitten. Met mijn vrouw – die nog steeds in Leiden zit – gaat het gelukkig prima: zij zit in een verwarmd huis en zij hebben voor minstens drie dagen te eten.

Maar wij hebben het hier dus goed: voorraden zat, water uit de kraan (!), verwarming én de met vooruitziende blik aangeschafte fles jenever. Om 5 over 4 besluit ik dat er een ‘5’ in de klok zit. Ik maak een soort zitje in de tuin door een cirkel vrij te graven en de sneeuw een beetje plat te stampen, graaf de gietijzeren buitenkachel uit en zet die op een plank hout min of meer in het midden neer. Na enig zoeken vind ik twee tuinstoelen die ik bij die buitenkachel zet, en maak vuur. Zo, gezeten in mijn witte mini-amfitheater van sneeuw is het gewoon gezellig. Het geflikker van de vlammen weerkaatst op de wanden van mijn kuil. Mijn dochter komt erbij zitten en vraagt of ik geen ijs in m’n borrel wil. Ik leg haar uit dat ik nóóit ijs in mijn borrel neem, en neem een slokje. Nu ben ik compleet ontspannen. Het begint weer te schemeren en de gietijzeren kachel verspreidt zijn heerlijke warmte. De kerstlampjes floepen aan. Ach ja: zo houden we het wel uit.

Leken we de afgelopen maandag nog op een rustig weekje winterweer af te stevenen, vandaag, woensdag, ziet dat er totaal anders uit. Waar GFS al een paar runs op hintte wordt nu ook door EC ondersteund en de ontwikkeling zal ongeveer als volgt zijn:

Het Scandinavische hoog zal zich westwaarts verplaatsen en fuseren met een nieuw, vanuit de pool ondersteund, Groenlands hoog. Daarmee komt de weg vrij voor een diepe en ijskoude depressie die, als de je kaart van het noordelijk halfrond bekijkt, eigenlijk zo’n beetje de pool is overgestoken. Via Finland en de Oostzee koerst die diep-paarse bel wéér op onze regionen af, en de overgang van koud naar veel kouder weer zou spectaculair moeten verlopen met sneeuw, veel wind en andere ongemakken. Deze koude depressie zou boven Noord-Frankrijk stuklopen en als koudepoel blijven liggen. Er achter zou De Beer zich ermee gaan bemoeien: die ligt al weken boven Siberië klaar en lijkt nu, diep in februari, zijn klauwen richting Europa te gaan uitslaan. De Beer is een enorm hogedrukgebied van soms 1060 hPa gevuld met zware, droge en intens koude lucht. Het hele systeem zou zich westwaarts moeten verplaatsen zodat we, na de mogelijke zóveelste sneeuwstorm, opnieuw in de diepst denkbare wintertoestanden zouden belanden onder een stilstaand en afkoelend hogedrukgebied .

De vijfdaagse van het KNMI is dan ook snel veranderd en niet misselijk:

           do    vr    za    zo    ma
tx         -5    -6    -5    -4    -6
tn         -8    -12   -11   -13   -13
wind       no3   no 7  o 6   o 3   o 3
neerslag   40%   70%   60%   30%   20%

Inslaan

In de media breekt meteen een hijgerige rel uit: moet de toertocht nou wel of niet doorgaan? Maar het Elfstedenbestuur hakt vandaag nog de knoop door en de tocht wordt, gezien het verwachte weer, opnieuw en tot nader order uitgesteld. Ik denk dat dat een wijs besluit is want hoewel we deze winter al flink wat gewend zijn geraakt, zijn we óók kwetsbaar geworden als land: alles doet het weliswaar, maar het is nét aan. Er hoeft maar iets te gebeuren en alles staat weer stil, zonder dat we over dezelfde reserves beschikken als, zeg, twee maanden geleden.

Ik besluit in elk geval op een rustig moment naar de supermarkt te gaan om het nodige in te slaan: pasta, tomaten in blik (veel), kaas, chocola, 5 pakjes boter, meel, gist, spiritus, zout, kaarsen, 5 broden (die leg ik gewoon buiten bij wijze van diepvries) en veel vlees- en groenteconserven. En een fles jenever. Mijn hele achterbak is vol met drie klapkratten. Mijn voorraadkast puilt werkelijk uit, maar dat zal me een biet wezen. Zoals mijn schoonmoeder zegt: ‘beter méé verlegen dan óm verlegen’. En zo is het. Dit keer ben ik voorbereid.

Op donderdagavond vliegt Weerwoord zichzelf in de haren over het verloop en de koers van de op ons afdenderende depressie en de gevolgen ervan “Je denkt toch niet” relativeert Leiden, “Dat ik verwacht hier aan de voorkant van mijn huis ook maar één vlokje te zien?”. Frank zegt ‘bang’ te zijn voor het naderende geweld. Als je de treksnelheid van het systeem ziet én het geweld waarmee het gepaard gaat kan ik daarin meegaan. Ik baal als een stekker van m’n glij-ijs (het lijkt wel alsof het niet mág in de 21ste eeuw, mopper ik) maar ik ben als weerfreak wel gefascineerd door wat er gaat gebeuren. Seppie voorziet ‘minstens een meter sneeuw en sneeuwduinen tot 4 meter hoog bij -15’.

Alarm?

’s Avond krijg ik – voor het eerst – een NL-alert op m’n telefoon binnen. Het bericht luidt: “Zwaar weer op komst. Zet uw televisie of radio aan”. Hogelijk verbaasd doe ik dat, en ik zie een stilstaand beeld van een bevroren hofvijver, met eroverheen de tekst: ‘Over enkele ogenblikken volgt een belangrijke mededeling’. Mijn geest begint te razen. Is er oorlog? Een aanslag geweest? Iets anders? Nee het gaat natuurlijk over het weer! Mijn vrouw en dochter en ik kijken naar dat stilstaande beeld en dan begint de uitzending.

In het begin gaat het mis, want we zien een jongedame de lok van de Minister-President van zijn voorhoofd kammen en met een sponsje zijn voorhoofd deppen. Dan weer die Hofvijver, maar dan begint het. We zien een serieus kijkende Rutte, die diep adem haalt en begint.

“Beste Nederlanders, beste bewoners van ons mooie land. Deze uitzonderlijke winter heeft al veel van u gevraagd. Ook heeft deze winter een groot gevoel van saamhorigheid teweeg gebracht. Dat laat zien hoe wij Nederlanders zijn en waar wij zo goed in zijn: samenwerken. Sámen (hij maakt een duwend gebaartje) zullen we ook de komende dagen moeten doorstaan. Naar ik begrijp van onze weerkundigen zal de komende 48 uur opnieuw in het teken staan van zware winterse ontberingen. Uw regering doet wat zij kan, maar zij kan niet overal zijn. Er zal schade zijn, er zullen ongemakken zijn. De afgelopen maanden hebben een zware wissel op ons land getrokken. Toch zal ook dit nieuwe feit ons er niet onder krijgen. Ik vertrouw erop dat we sámen (weer dat duwende gebaar) ervoor zullen zorgen dat het leed zo makkelijk mogelijk te dragen zal zijn. Weest elkaars hoeder. Check uw buren en familieleden. Zorg dat u uw voorraden op peil heeft. Ga niet onnodig de weg op, en houd een radio bij de hand. Onze wapenspreuk is niet voor niets: je maintiendrai – ik zal handhaven. Ik verwacht niet anders, dan dat wij deze oer-oude spreuk in deze barre tijden gestand zullen doen…”

En dan weer dat beeld van de Hofvijver. Er achteraan komt meteen een veel te blije en opgetogen Gerrit Hiemstra met een bijzonder weerbericht, waarin hij uitlegt wat er verwacht wordt: een sneeuwstorm die tot 36 uur kan aanhouden. Daarbij een storm uit het noord-noordoosten. De verwachte neerslaghoeveelheden variëren van 20 cm tot 40 cm, maar het zal vooral de harde wind én de rap dalende temperatuur zijn die het onmenselijk bar zullen doen aanvoelen. Hij drukt ons op het hart om vooral binnen te blijven (dat maak ik zélf wel uit, roep ik opstandig naar de TV) en het nieuws te blijven volgen. Vanaf morgen, vrijdag 09:00 uur ongeveer wordt het enorme systeem in Groningen verwacht, waarna het vertragend over het land zou trekken. Er wordt voor het noordoosten oost 8 tot 9 verwacht bij temperaturen dalend tot -9. Voor het midden van het land wordt iets minder wind verwacht (‘maar toch nog uitschieters tot 7 Beaufort hoor!’ roept een van opwinding stuiterende Hiemstra), maar wel weer meer neerslag. Ik zet de TV maar uit, klap de laptop open maar, ziende de ontploffing op twitter en andere sociale media en de meteen uitbrekende ruzies op Weerwoord, weer snel dicht. Mijn plan voor morgen: als het echt bar wordt water maar weer aftappen en hoofdkraan dicht. Bad wel eerst tot de rand vullen met water. Ontbrekende voorraden inslaan. Proberen nog wat werk te doen (een deadline is al 4 keer verschoven omdat er nauwelijks tijdschriften worden gedistribueerd maar aan mij zal het nu niet liggen) en dan wachten.

Ik beken eerlijk dat ik het ook héél, héél spannend vind allemaal. Het is dus niet zozeer het extreme weer, als wel de combinatie met de uitgeputte voorraden her en der die deze uitzonderlijke situatie hebben gecreëerd. Binnen zoemt de verwarming en de haard knappert. Buiten is het donker en lekker koud maar gewoon: met -6,8 best te hebben. Het waait nauwelijks. Er is niets dat doet vermoeden dat er morgen iets groots gaat gebeuren, en dus ga ik eerst nog in een ziedend heet bad liggen nu het nog kan, en dan naar bed.

Uit mijn eigen dagboek:

Dinsdag 31 januari. Vandaag was niet bepaald leuk. We hebben de hele dag geen stroom gehad en de temperatuur in huis is gedaald naar een graad of twee. Ik ben bijna door de voorraad kaarsen heen. Ik heb gelukkig een paar bakstenen gevonden die ik op het fornuis leg – want gas is er nog. Die bakstenen worden warm en verwarmen de keuken zo’n beetje. Dus daar en in de haard is warmte te halen. Het AMC heeft goddank zijn brandstof gekregen. Buiten is het niet warmer geworden dan -11,3 maar gelukkig is de wind gaan liggen.

We wilden vanavond een boom gaan jatten maar dat werd niet bepaald de verzetsdaad die we verwachtten. De buurman heeft gelukkig een 4×4, en toen we na uren ploeteren eindelijk op de bedachte plek aankwamen was het daar een drukte van belang: gemeentewerken was zelf bomen aan het omzagen en in 1,5 meter lange stronken aan het snijden. Wie het kon vervoeren mocht het meenemen. We hebben met veel moeite twee behoorlijke stronken in zijn auto gelegd en het ritje terug naar huis (ik schat 800 meter) duurde 3 uur. We hebben het wel warm gekregen van het duwen, uitgraven, en weer duwen. Nu ligt er dus een halve boom in de tuin en we kijken morgen wel wat we ermee doen. Maar goed nieuws: toen we naar huis glibberden sprong de straatverlichting aan. En bij thuiskomst loeide de verwarming. Er zijn geen lekken te zien. Water hebben we nog steeds niet, maar elektriciteit, internet, gas: alles lijkt bijna weer normaal te zijn. Er is sneeuw zat om te smelten, dus doen we ’t maar zo. Het duurde echt uren voor ik weer een beetje warm was, gezeten op de elektrische deken op de bank. Toch wil het huis niet warmer worden dan een graad of 16, maar dat voelt als tropisch. Morgenochtend voorraden inslaan!

De situatie

Op de weerkaarten is er weer eens niets fundamenteels veranderd. Het zwaartepunt van de hogedruk ligt nu bij IJsland en aan de oostflank van het hoog wordt onstabiele en ijskoude lucht aangevoerd. Het laagje dat deze sneeuwdump bracht ligt nu uit te sneeuwen boven het kanaal. De berichten die ik lees, op Weerwoord, Twitter en de nieuwssites lijken uit een soort film te komen. Wat een maand geleden nog een leuke en pittige winter leek, met de nodige ongemakken, blijkt nu een gebeurtenis te zijn van ongekende impact. Er blijken serieuze voedselproblemen in de grote en middelgrote steden te bestaan. In de minder verstedelijkte gebieden is de saamhorigheid groter, maar het permanente gebrek aan van alles en nog wat zet de verhoudingen behoorlijk onder druk.

En dus krijgen we in het nieuws vreemde beelden te zien van colonnes voedseltransporten die, op centrale punten in de steden, proberen de meest basale levensmiddelen te verspreiden en de beelden ervan doen denken aan gebieden in oorlogstijd; er breken rellen uit en de transporten worden geplunderd. Helikopters bevoorraden afgelegen plekken van Nederland met zaken als melk- en eierpoeder, meel, koffie en, zoals ze genoemd worden, ‘winterkaakjes’ die vooral suikerbommen blijken te zijn. Maar inmiddels is alles welkom. En men doet wat men kan.

Naar de Jumbo

Ik sta de volgende ochtend om 8 uur al in de rij voor de supermarkt die vandaag open gaat. Ik heb mijn briefje uit mijn hoofd geleerd: meel, olie en conserven (maakt niet uit wat) wil ik inslaan. In de rij hangt een gespannen stilte. Ja, we zijn solidair maar toch wil iedereen voor zichzelf en de zijnen datgene halen wat er nodig is. Ik hoop maar dan mijn lijstje afgevinkt kan worden. Als de deuren open gaan stormen we naar binnen en ik ren meteen naar het conserven-schap (wat redelijk vol oogt) en schep een stuk of 10 blikken knakworstjes en 8 grote blikken groenteconserven of soep (ik neem niet de tijd om te kijken) in mijn karretje. Dat is één. Dan ren ik snel naar het bakkerij-schap en gooi drie pakken meel en wat zakjes instant-gist in de kar. De gewone zonnebloemolie is op, maar een grote fles sla-olie vind ik ook prima.

Nu heb ik tijd om om me heen te kijken en wat ik zie verbijstert me: overal rennende en duwende mensen en men pakt wat men pakken kan. Ik zie zelfs dan mensen spullen uit onbewaakte karretjes halen en bij zichzelf erin leggen. Nadat ik twee zakken waxinelichtjes en 6 grote stompe kaarsen heb bemachtigd laat ik dit tafereel nog even op me inwerken, pak nog wat limonadesiroop, vind onderin een schap nog wat chocola, een groot pak koffie (Grove maling), suiker en dan vind ik dat ik genoeg heb – anderen moeten ook een kans hebben. Bij de kassa krijgen we gratis en van overheidswege verstrekte ‘Winterkaakjes’. Ik kijk even op de ingrediëntenlijst en het blijkt vooral te gaan om suiker, vet, toegevoegde vitamine C, D en E en zout. Ik vind dat wel slim en prop de koekjes in de bomvolle rugzak. En zowaar: de pinmachine doet het en met een zware tas in elke hand en een rugzak om ploeg ik terug naar huis, tegen de oostenwind in, soms tot mijn middel in de sneeuw, soms over paden die al door anderen gebaand zijn.

Bødegråvn

De wind snijdt in de stukjes onbedekte wang alsof er naalden in gaan. Wel zie ik dat de bewolking wat breekt en misschien krijgen we vandaag de zon even te zien. Het dorp is inmiddels volledig onherkenbaar. Wegen zijn meer sporen in de sneeuw. Straathoeken moet je je herinneren. De Rijn die dwars door ons dorp loopt is gewoon verdwenen en helemaal dichtgesneeuwd. Hier en daar zie je dik ingepakte figuren zoals ik met zware tassen ploeteren in de soms tot over de middel reikende sneeuw. Dan valt me op dat ik de hele tijd het geluid van helikopters hoor, en als ik op kijk, zie ik een colonne Chinooks naar het oosten vliegen; ook dat zal wel een noodtransport zijn, ergens heen waar er nog minder is dan bij ons. Door het langzaam wegvallen van de wind en de opkomende zon begin ik het zowaar warm te krijgen. Mensen komen de huizen uit en proberen een doorgang te maken op de stoepen, waarbij het probleem blijft waarheen al die sneeuw moet. Met schept dat maar een beetje opzij, en zo ontstaat er een vrij diepgelegen pad met randen sneeuw van ongeveer een meter hoog.

Ik voel me een soort oermens dat op de steppe op jacht is geweest, en met mijn buit kom ik drie kwartier later, volkomen uitgeput maar triomfantelijk thuis in een (jaja) verwarmd huis. Trots stal ik de blikken op de eettafel uit en met een triomfantelijk armgebaar zeg ik: tadaaa! Dan zie ik, dat ik vijf blikken taartvulling heb gekocht en drie blikken maiskorrels, wat mijn vrouw en dochter háten. Ach ja. Maar de knakworstjes zijn heerlijk. Ook lauw. Ook met halfbevroren ketchup. Ik ga meteen een brood bakken, nu er stroom is.

Ik ga nog even in de tuin staan om te bedenken wat ik met die boomstam moet en merk dat ik weer eens geniet van de witte, stijfbevroren en onwerkelijke wereld waarin we nu – met een onderbreking rond kerst –  al ruim twee maanden leven. En elke keer als ik denk: het gaat vervelen, gebeurt er weer iets nieuws, iets raars of iets bijzonders. Maar nu, heel even geniet ik toch van dit moment en in het micro-imperium van mijn tuin, dit onwerkelijke stukje wereld, is alles even goed en mooi in de zon. Ik graaf een tuinstoel uit en prik hem in de sneeuw – hij zakt er met zijn poten weer in maar zo heb ik een ruggesteuntje en ga even lekker zitten. Dan komt mijn buurman de tuin in met een fles peperwodka, hét middel van de Russen tegen dit soort ontberingen. En inderdaad: het werkt meteen. Een weldadige warmte verspreidt zich door mijn lichaam. Samen kijken we zwijgend om ons heen. Wintersportgevoel. Tegen de zon in zie ik het geglinster van de poolsneeuw twinkelen. Even is de wereld volmaakt.

Dagboek:

Woensdag 1 februari. Tmax: -12,4. De wind is weggevallen en het is verder opgeklaard. Hoe koud zal het vannacht worden? Het KNMI houd en wel heel algemene bandbreedte aan: ‘Vannacht verder opklarend en bij een wegvallende wind over het algemeen zeer strenge vorst’.  

Op zondagavond 29 januari 2017 geeft het KNMI het volgende weerbericht uit:

“In het begin van de week verdere verscherping van de vorst. ’s Nachts zeer strenge vorst, overdag meest strenge vorst, in het zuidwesten mogelijk matig. Daarbij een meest harde wind uit oost- tot noordoostelijke richting. Maandag en dinsdag mogelijk intensieve sneeuwval met sneeuwdrift. Later drogere perioden, een afnemende wind en minder neerslag. Blijvend zeer koud.”

De Tabel erbij is indrukwekkend:

            ma    di    wo    do    vr
tx         -10   -11   -10    -9    -7
tn         -15   -17   -16   -15   -14
wind       o 5   no 6   o 4  no 3  o 3
neerslag   80%   70%   40%   30%   30%

Dit was de, naar later bleek, voorzichtige inschatting van een week die bij velen de vraag deed rijzen: wat gebeurt hier? Hoe ver gaat dit? Omdat Noordwest-Europa al bijna twee maanden zucht onder de ene na de andere sneeuwstorm, diepvriestemperaturen en omdat de moderne maatschappij daar niet op is ingericht beginnen er problemen te ontstaan die dieper gaan dan eigenlijk iedereen zich kan heugen – behalve degenen die de hongerwinter nog hadden meegemaakt misschien.

Ga maar na: heel Nederland is in een ijswoestenij veranderd. Alles is dichtgevroren. Vervoer over water ligt al weken stil. Wegen stuiven, door niet-aflatende oostenwind op steeds weer andere plekken dicht en worden stukgereden. Treinen rijden mondjesmaat. In Duitsland en ook bij ons zijn er regelmatig black-outs. Onder de huidige omstandigheden kan de stroomtoevoer gewoon niet gegarandeerd worden. De brandstofprijzen zijn tot astronomische hoogtes gestegen (een liter benzine kost nu € 4,59). Voedsel wordt steeds schaarser en, vooral, steeds duurder. Verse groenten zijn bijna niet meer te krijgen. Schappen in supermarkten zijn elke keer weer half leeg.

Vanuit de ruimte is Nederland onherkenbaar geworden. Waar ooit de Waddenzee was, is een grote witte vlakte te zien. De kustlijn is ook veranderd: als een soort derde Maasvlakte steekt er een ijstong de Noordzee in die doorloopt naar het noorden tot aan de Duitse Bocht. Open water is al weken niet meer te zien en op de MODIS-plaatjes kun je, zelfs in de fijnste resolutie, ook de snelwegen vaak niet meer herkennen – en dat zijn de plekken waar de wegen dichtgestoven zijn.

Het sneuvelen van de vele kouderecords voelt gewoon aan: het went. Wat nooit went zijn de ongemakken, de bevroren leidingen, de regelmatige stroomuitval, het gebrek aan vers voedsel. Onze maatschappij ligt op zijn gat. Om de problemen te ‘verhelpen’ verhoogt het kabinet de ‘Koude Solidariteitsheffing’ met nog eens 23%, zodat het NIBUD zijn berekeningen weer moet bijstellen: het gemiddelde Nederlandse gezin kan een extra energieheffing van €640 tegemoet zien. Ik woon in een klein maar vrijstaand huisje, dus ik vrees het ergste.

Weerkaart

Op de weerkaart heerst nog steeds min of meer dezelfde situatie: eeuwigdurende hogedruk ergens tussen dan weer Groenland, dan weer Noorwegen, dan weer Rusland, diep naar beneden geduwde lagedruk in de Middellandse Zee. Op het Noodelijk Halfrond draait het patroon al maanden de verkeerde kant op: van oost naar west, en eigenlijk weet niemand waarom en wanneer dit ophoudt. De vorstgrens ligt meestal op de lijn Madrid – Rome – en dan slingerend de Balkan in. Vanuit Noordwest-Rusland worden regelmatig venijnige sneeuwstoringen onze kant op gestuurd die de spekkoek-achtige laag sneeuw in mijn tuin regelmatig ververst en weer platdrukt.

In mijn tuin is het een chaos: er gaapt een bevroren krater waar mijn complete pruimenboom een paar weken geleden nog stond (die is ’s nachts gejat) en onder de sneeuw bewaar ik een bult brandhout die ons gezinnetje al een paar keer verwarmd heeft als de stroom  (en dus de CV) weer eens wegviel. Brandhout is ook het nieuwe geld en overal in Nederland, uit parken en bossen maar ook uit tuinen, verdwijnen bomen. Scholen zijn gesloten (de CV’s kunnen het vaak niet aan), bedrijven werken op halve kracht – of niet – zodat heel Nederland eigenlijk gedwongen thuis zit. En, als de stroom weer eens is uitgevallen, zit Nederland ’s avonds, in het donker en met de kaarsen aan, te ganzenborden. Of voor de haard. Buren helpen elkaar: met eten, met brandstof en met klusjes die gedaan moeten worden. De solidariteit is groot.

Ik merk dat ik zelf ook inventiever word. Zo zorg ik er bijvoorbeeld voor, dat er altijd flessen met warm water in onze bedden liggen: zo weet je dat er altijd een plek is waar je warmte kunt vinden. Overal in het huis slingeren dekens en kaarsen. Inmiddels heb ik een oud radiootje op de kop getikt om, als het weer eens donker en koud is, het nieuws te kunnen volgen. Boodschappen doe ik volgens het systeem Koolhydraten – Vetten – Suikers – Eiwitten. Het maakt niet meer uit wat het is, als er maar iets is. Lekker koken met verse spullen doen we wel weer als de wereld weer ontdooit en het leven weer normaal wordt. Maar ik vraag me wel eens af: wordt het wel normaal?

Gelukkig hadden we vandaag stroom. Als ik maandagavond naar buiten kijk zie ik dat het begint te sneeuwen in heel kleine, dichte vlokjes. De wind trekt ook aan, zodat er snel witte gordijnen stuifsneeuw door de straat gieren. Mijn windmeter is vastgevroren maar mijn huis kraakt en piept in de wind. Tmax was vandaag -11,6 en nu vriest het 13,2 graden. Ik schat de oostenwind op een kracht 5 en die wind is vlagerig. Het is kwart over negen.

Weerwoord

Op weerwoord heerst wintergewenning. Vanuit het hele land komen nu meldingen van dichte fijne stuifsneeuw en harde, soms stormachtige wind uit oostnoordoostelijke richting. In Leiden wordt gesomberd dat de Tmax die dag -9,8 was en het KNMI er dus weer eens faliekant naast heeft gezeten. Daarnaast is niet alleen het stromingspatroon op het noordelijk halfrond omgedraaid, maar ook het stromingspatroon op Weerwoord: in de pluimen wordt minutieus gespeurd naar lijntjes die een opwarming laten zien, een einde aan deze brute winterperiode. En inderdaad: aan het einde van de 15-daagse periode zijn er altijd wel een paar lijntjes die voorzichtig richting de -5 klimmen. Daar wordt dan op gehoopt. Iedereen wil dat dit ophoudt.

Ik besluit de TV aan te zetten om te kijken wat ons nu weer te wachten staat. Reportages over de toestand in Nederland en de grote steden, die slecht bevoorraad kunnen worden. Droevig kijkende deskundologen die nog meer rampspoed voorspellen. Dan komt een Duitse weerkundige aan het woord die een theorie heeft over wat er aan de hand is. Daar ga ik even voor zitten. “Het lijkt erop” aldus de voice over, “dat er vanaf nu…” en dan hoor ik een klik en wordt alles weer zwart en is het doodstil in huis. Een radiator borrelt nog even na. Buiten is het ook zwart en giert de wind. Binnen knappert de haard en zwijgend steken we de kaarsen aan. Mijn vrouw en ik drinken nog een glas wijn voor de haard en we staren een beetje in het vuur. Ik ga even voor het gevoel in de tuin staan. De sneeuw is op sommige plekken alweer tot een centimeter of 20 opgestoven en is heel fijn van structuur. Het is smerig koud dus besluit ik om in het door flessen warm water aangename bed te gaan liggen. Ik probeer nog een boekje te lezen bij kaarslicht maar mijn vingers bevriezen. Ach ja. Ben benieuwd waarin we morgen wakker worden. Het zal wel wit zijn. En stijfbevroren. Zoveel is zeker.